Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 15/7/2021 của Chính phủ ban hành Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2021-2030 đã xác định mục tiêu: xây dựng nền công vụ chuyên nghiệp, trách nhiệm, năng động và thực tài; đến năm 2025 xây dựng được đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có cơ cấu hợp lý, đáp ứng tiêu chuẩn chức danh, vị trí việc làm và khung năng lực theo quy định; đến năm 2030 xây dựng được đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức chuyên nghiệp, có chất lượng cao, có số lượng, cơ cấu hợp lý; đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ… Vì vậy, cần có chiến lược, kế hoạch và giải pháp đồng bộ để nâng cao hiệu quả công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức.

Lễ khai giảng khóa bồi dưỡng "Nâng cao năng lực lãnh đạo, chuyển đổi số và cải cách hành chính công" dành cho cán bộ quản lý trẻ, cán bộ quản lý nữ chính quyền địa phương Việt Nam tại Trường Quản trị Normandie (thành phố Le Havre, Cộng hòa Pháp), ngày 26/9/2022. Ảnh minh họa

Những thách thức đặt ra trong thời kỳ chuyển đổi số

Thứ nhất, thiếu khung pháp lý cho những vấn đề mới trong thời đại công nghệ số: công nghệ số, xã hội số, kinh tế số làm xuất hiện nhiều mối quan hệ xã hội mới, chưa có tiền lệ… đây là những khó khăn cho công tác quản lý nhà nước. Những vấn đề mới, đặc biệt là các mối quan hệ kinh tế số đòi hỏi cần có những quy định pháp lý kịp thời, phù hợp, vừa quản lý hiệu quả vừa phải tạo động lực cho phát triển kinh tế - xã hội. Tư duy mới, tầm nhìn dài hạn trong công tác xây dựng pháp luật yêu cầu đội ngũ nhân lực phải có trình độ tương ứng để có được hệ thống thể chế tốt, thúc đẩy mọi thành phần trong xã hội số phát triển.

Thứ hai, chất lượng nguồn nhân lực còn có mặt chưa đáp ứng được yêu cầu khoa học và công nghệ hiện đại: sự giao thoa công nghệ trên thế giới ngày càng mạnh mẽ và thuận lợi giúp cho Việt Nam có thể tận dụng được thành tựu công nghệ số để phát triển. Tuy nhiên, nếu trình độ nguồn nhân lực không đáp ứng được yêu cầu phát triển của khoa học và công nghệ, sẽ bỏ qua cơ hội và có nguy cơ tụt hậu. Tốc độ phát triển nhanh chóng của tri thức, công nghệ số tạo nên sức ép cho người lao động phải không ngừng học hỏi, đổi mới, sáng tạo trước nguy cơ dễ bị đào thải. Mặc dù chất lượng nhân lực của nước ta không ngừng được nâng cao cùng với sự phát triển của giáo dục và đào tạo, tuy nhiên vẫn còn nhiều mặt hạn chế cần khắc phục. 

Thứ ba, trình độ công nghệ thông tin của người dân: khi tham gia vào quy trình thủ tục của chính phủ số, hạn chế về năng lực sử dụng công nghệ thông tin của người dân là một thách thức lớn trong công tác quản lý. Mặc dù trình độ dân trí ngày càng được nâng cao, hiện nay có hơn 1/3 dân số từ 15 tuổi trở lên đạt trình độ học vấn từ trung học phổ thông trở lên (chiếm 36,5%) nhưng vẫn còn khiêm tốn so với yêu cầu của thời đại công nghệ số, toàn quốc có 80,8% dân số từ 15 tuổi trở lên không có trình độ chuyên môn kỹ thuật(1). Vì vậy, nếu người dân không theo kịp với tốc độ phát triển, không có khả năng ứng dụng công nghệ trong lao động và công việc giữa Nhà nước với người dân cũng là sự khó khăn cho hoạt động quản lý xã hội.

Thứ tư, vấn đề an toàn và an ninh mạng trong thời đại công nghệ số: số lượng người dùng internet và các ứng dụng công nghệ số ở Việt Nam ngày càng tăng. Theo báo cáo của Tổ chức Digital 2021, số người dùng internet khoảng 68,72 triệu người và có khoảng 72 triệu tài khoản mạng xã hội(2). Kỹ thuật số giúp mọi người làm việc, giao tiếp thuận lợi hơn rất nhiều nhưng cũng là mối đe dọa đến sự an toàn nếu như bị lộ, lọt thông tin cá nhân của người dùng trên không gian mạng. Bởi vì, tình trạng tội phạm về an ninh mạng trình độ cao và ngày càng tinh vi, có thể đánh cắp dữ liệu cá nhân, gây thiệt hại cho người dùng; truyền bá những nội dung tiêu cực, làm rối loạn môi trường số, ảnh hưởng đến tâm lý, lối sống, lợi ích của người dân. 

Yêu cầu đối với đội ngũ cán bộ, công chức trong thời kỳ chuyển đổi số

Thứ nhất, cần có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ vững chắc. Để ứng dụng hiệu quả khoa học và công nghệ ở bất kỳ lĩnh vực nào, người lao động cần phải giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ. Do đó, trong thời đại công nghệ số, đặc biệt là đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động khu vực công cần đạt chuẩn về trình độ, chuyên môn đáp ứng yêu cầu công việc. Khi đã am hiểu về nguyên tắc hoạt động của từng ngành, lĩnh vực, các nhà quản lý và người lao động sẽ lựa chọn công nghệ phù hợp, sử dụng hiệu quả và phát triển, hoàn thiện các ứng dụng, quy trình công nghệ giúp quá trình thực thi công vụ ngày càng được vận hành tốt hơn, cung cấp dịch vụ tốt đáp ứng được nhu cầu và mong đợi của người dân. Bởi vậy, để nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, đội ngũ cán bộ, công chức cần được tham gia các chương trình đào tạo, bồi dưỡng bài bản, nghiêm túc. 

Thứ hai, làm chủ được công nghệ và thành thạo kỹ năng trong môi trường số. Để vận hành chính phủ số, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong bộ máy nhà nước không chỉ thành thạo các thao tác về công nghệ để tương tác trong công việc mà còn phải khai thác hiệu quả tối đa khoa học và công nghệ để ứng dụng giải quyết các vấn đề đặt ra. Cán bộ, công chức phải có các kỹ năng, như sử dụng công nghệ thông tin; đảm bảo an toàn thông tin, tổng hợp và phân tích dữ liệu, khai thác và sử dụng các ứng dụng vào công tác. Ngoài ra, cán bộ, công chức cần rèn luyện kỹ năng, cập nhật kiến thức, kỹ thuật mới để không bị tụt hậu trước làn sóng thay đổi nhanh chóng của công nghệ. 

Thứ ba, khả năng thích ứng linh hoạt với sự thay đổi của khoa học và công nghệ. Sự phát triển nhanh chóng của khoa học và công nghệ tạo ra nguy cơ tụt hậu cho những ai không kịp thời cập nhật kiến thức, nắm bắt thông tin, theo kịp sự thay đổi của công nghệ. Nguồn nhân lực trong bất kể ngành nào muốn tồn tại và phát triển, cần phải có khả năng thích ứng linh hoạt với môi trường khoa học và công nghệ và chuyển đổi số, trong khuôn khổ của pháp luật. Sự linh hoạt để cung ứng dịch vụ công tốt nhất, đáp ứng nhu cầu của người dân, doanh nghiệp, thúc đẩy kinh tế phát triển. Sự linh hoạt, sáng tạo là điều kiện cần thiết để cán bộ, công chức thay đổi phù hợp, tiến bộ trong cách thức làm việc, chất lượng sản phẩm để phục vụ Nhân dân tốt nhất.

Thứ tư, yêu cầu về đạo đức công vụ. Trong thời kỳ chuyển đổi số, đội ngũ cán bộ, công chức không những phải giỏi về kỹ năng chuyên môn, kỹ năng số mà còn cần đảm bảo về nhân cách, đạo đức để ứng dụng khoa học một cách lành mạnh, không lạm dụng công nghệ để trục lợi cho cá nhân, ứng xử với người dân đúng chuẩn mực, có lối sống trong sạch. 

Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức trong thời kỳ chuyển đổi số

Một là, xây dựng chiến lược và kế hoạch hợp lý về đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức.

Các cơ quan, đơn vị cần có kế hoạch cụ thể trong công tác đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, đặc biệt là những kỹ năng cần thiết về công nghệ thông tin có lộ trình, đúng mục tiêu, đúng đối tượng, không tạo ra tình trạng thiếu hoặc thừa nhân lực gây lãng phí xã hội. Kế hoạch tốt giúp đào tạo gắn với nhu cầu thực tế và yêu cầu của vị trí việc làm; lựa chọn đúng đối tượng cần đào tạo, đúng người, đúng nội dung cần thiết. Đào tạo, bồi dưỡng nhân lực cần gắn với nhu cầu thực tế của từng cơ quan, tổ chức và yêu cầu chung của nền hành chính. 

Hai là, hoàn thiện việc xác định vị trí việc làm và khung năng lực của cán bộ, công chức. 

Các cơ quan, đơn vị, địa phương cần xây dựng và hoàn thiện khung năng lực đối với các vị trí việc làm để làm căn cứ cho các hoạt động quản trị nhân lực, trong đó có công tác đào tạo, bồi dưỡng. Khung năng lực cần cập nhật kiến thức, kỹ năng cần thiết của cán bộ, công chức trong thời kỳ chuyển đổi số. Nội dung chương trình đào tạo, bồi dưỡng được xây dựng trên cơ sở khung năng lực sẽ gắn liền với thực tiễn công việc, rút ngắn khoảng cách giữa lý thuyết và thực hành, giúp người học trang bị kiến thức, kỹ năng gần gũi nhất với công việc đang đảm nhiệm và chuẩn bị thích ứng tốt với thách thức trong thời đại số.

Ba là, đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp đào tạo, bồi dưỡng để đáp ứng được nhu cầu xã hội trong môi trường chuyển đổi số. 

Cần đổi mới để các học phần giảng dạy được biên soạn có thể áp dụng cả hình thức giảng dạy trực tiếp và trực tuyến. Bổ sung vào chương trình các học phần cơ bản về công nghệ để người học có những kiến thức để ứng dụng vào môi trường chuyển đổi số. Sản phẩm của chương trình đào tạo là những nhà quản lý số, nhân viên số, công dân số. Chương trình đào tạo, bồi dưỡng cần chú trọng xây dựng căn cứ vào yêu cầu của vị trí việc làm, trang bị những kiến thức, kỹ năng cần thiết của vị trí việc làm, giúp cán bộ, công chức, viên chức, người lao động sau khi tham gia các chương trình đào tạo, bồi dưỡng có thể ứng dụng, triển khai tốt công việc đang đảm nhận, nâng cao năng suất lao động.

Ngoài các chương trình đào tạo tập trung, các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng cần phát triển các hình thức đào tạo phù hợp, để tạo điều kiện cho người lao động có cơ hội tiếp cận kiến thức, kỹ năng nâng cao năng lực làm việc như: đào tạo trực tuyến với ưu điểm tiết kiệm chi phí đi lại, chi phí cơ sở vật chất cho lớp học, người học có thể chủ động trong việc học tập, nghiên cứu phù hợp với thời đại số; đào tạo theo các nội dung đã được thiết kế sẵn; đào tạo tại chỗ theo hình thức truyền đạt kinh nghiệm, vừa học vừa làm… Phương pháp đào tạo hướng vào nâng cao năng lực của người học, đặc biệt là năng lực giải quyết vấn đề trong môi trường số, xã hội số và sự phát triển nhanh chóng của khoa học và công nghệ; khuyến khích người học có tư duy sáng tạo, biết cách khai thác dữ liệu, tìm ra giải pháp tối ưu phục vụ cho công việc chuyên môn.

Bốn là, xây dựng đội ngũ giảng viên có trình độ cao, có kỹ năng đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học và công nghệ. 

Nâng cao chất lượng tuyển dụng, đào tạo, phát triển đội ngũ giảng viên trong các cơ sở đào tạo; triển khai các khóa bồi dưỡng, trang bị kỹ năng số cho đội ngũ giảng viên; sử dụng kết hợp giảng viên thỉnh giảng, người có kinh nghiệm và từng trải qua các vị trí quản lý trong các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, người có kinh nghiệm thực tế trong ngành vào quá trình đào tạo, bồi dưỡng. Đồng thời, cần có chính sách thu hút đội ngũ giảng viên trình độ cao, có kinh nghiệm trong chuyển đổi số tham gia nghiên cứu xây dựng chương trình và truyền đạt kiến thức cho đội ngũ cán bộ, công chức.

Bên cạnh đó, cần xây dựng kho dữ liệu mở với hệ thống tài liệu phong phú về lĩnh vực quản lý nhà nước, hành chính, chính sách công… phục vụ cho nghiên cứu, giảng dạy và học tập. Người học có thể truy cập để tham khảo các nguồn tài liệu một cách hệ thống và thuận lợi. Công nghệ hỗ trợ tốt cho học viên để khai thác dữ liệu. Kho học liệu mở được tích hợp dữ liệu liên ngành, liên địa phương, liên thời gian và có nguồn gốc uy tín sẽ cung cấp cho người học những kiến thức đa dạng, kinh nghiệm thực tiễn hay từ các địa phương khác nhau, qua các thời kỳ khác nhau để giúp họ vận dụng tốt cho công việc.

Năm là, tăng cường hợp tác giữa các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng với các đơn vị, tổ chức đào tạo quốc tế. 

Sự hợp tác tăng cường các cơ hội trải nghiệm thực tế cho người học với phương thức đồng đào tạo với doanh nghiệp. Nhà trường và doanh nghiệp, đặc biệt là các đơn vị về công nghệ thông tin, chuyển đổi số có thể hợp tác nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật số trong lĩnh vực quản lý nhà nước và trong công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức. Các chương trình liên kết sẽ khuyến khích sự đổi mới tư duy, sáng tạo về ứng dụng công nghệ vào công tác cho chính học viên. Nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cần được thực hiện qua các chương trình liên kết giữa các cơ sở đào tạo trong nước và quốc tế uy tín. 

Tăng cường các lớp đào tạo, bồi dưỡng về dữ liệu, kỹ năng số, ngoại ngữ cho cán bộ, công chức các cấp từ Trung ương đến địa phương. Kỹ năng số là rất cần thiết và quan trọng để cán bộ, công chức sử dụng được các công nghệ số mới được áp dụng, thích ứng với sự thay đổi của môi trường số, quan trọng nhất là biết khai thác dữ liệu để ứng dụng vào trong công việc, ban hành chính sách. Ngoài ra, bổ sung đào tạo kỹ năng thích ứng và quản trị sự thay đổi: kinh tế số, xã hội số sẽ xuất hiện những cách thức giao dịch mới, yêu cầu các cơ quan nhà nước phải thay đổi phù hợp. Do đó, các chương trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức cần có sự cập nhật để trang bị cho họ những kỹ năng cần thiết làm chủ được sự thay đổi, tránh bị thụ động trước sự phát triển của khoa học và công nghệ. 

Đội ngũ cán bộ, công chức có vị trí, vai trò quan trọng trong nền hành chính nói riêng, sự phát triển của đất nước nói chung. Chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của các cơ quan, đơn vị. Đặc biệt, để xây dựng chính phủ điện tử, hướng đến chính phủ số, xã hội số, cần phải có nguồn nhân lực số chất lượng cao. Vì vậy, cần chú trọng xây dựng nguồn nhân lực khu vực công nói chung và đội ngũ cán bộ, công chức nói riêng có trình độ cao, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ. Để hoàn thành mục tiêu đó, mỗi cơ quan, đơn vị cần xây dựng chiến lược, kế hoạch cụ thể và thực hiện đồng bộ các giải pháp để nâng cao hiệu quả công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức trong thời kỳ chuyển đổi số hiện nay./.

---------------------

Ghi chú:

(1) Tổng cục Thống kê, Kết quả điều tra dân số và nhà ở năm 2019, https:www.gso.gov.vn/su-kien/2019/12/thong-cao-bao-chi-ket-qua-tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019.

(2) Digital Việt Nam (2021), Báo cáo Digital Việt Nam 2021, http://digitalvn.vn/

ThS Trần Thị Trung - Học viện Hành chính Quốc gia

Nguồn: tcnn.vn